گذر و نظری به روستای درجان :
درجان روستایی از دهستان سه هزار ، بخشخرّم آباد ، شهرستان تنکابن استان مازندران است که در منطقه كوهستانی واقع می باشد.
"درجان [دَ](اِخ) دهی است از دهستان سه هزار ، شهرستان شهسوار ، واقع در 58 هزار گزی جنوبشهسوار با 1000 تن سكنه . آب آن از چشمه سار و راه آن مالرو و صعب العبور است . "[1]
گفته میشود واژه" درجان تركیبی از واژگان دره + گانمی‌باشد . بخش نخست واژه برگرفته از موقعیت طبیعی روستاست كه از چند سو بوسیله دره‌هاو آبریزهای متعدد احاطه شده است .
گان ، پسوند مكان است و آبادیهای بسیاری در مازندران غربی وچه سایر نقاط ایران از آن تركیب یافته‌اند . این پسوند گاه تحت تأثیر زبان عربی وزمانی برابر قواعد تطور و تحریف زبانی به صورت جان در آمده است . همچون زنگان وگلی‌گان كه به اشكال زنجان و گلیجانمتحوّل شده است."[2]
یكی از فرهنگیان مطّلعقریه ی درجان در باره‌ی واژه درجان» باور دیگری دارند ." ایشان بر مبنایتحقیق و پژوهش‌هایی كه از منابع و مآخذ مختلف داشتند معتقدند كه این واژه منسوب بهیكی از اقوام دیلمان خاصه است . این اقوام عبارتند از : دُرِج ، دَاج، شیرج وگلیج.
واژه درجان» برگرفته ازدُرِج بوده كه مستعربِ آن دُریج و در زبان پهلوی دُریگ گفته می‌شد .
لفظ داریجان كه تا قبل ازعصر مشروطه برای درجان بكار می‌رفت برهمین اساس سرچشمه گرفته بود ."[3]
"دیلمان خاصه : [دَ لَ نِ ص صَ] (اِخ) حدودالعالم چنین نویسد : ناحیتی است میان طبرستان و جبال و گیلان و دریای خزران نهادهاست . این مردمان دو گروهند یك گروه بر كران دریا باشند و دیگر گروه اندر كوهها وشكستگیها و گروهی اندر میان این هر دو قوم است. (حدوالعالم)"[4]
ظاهراًنخستین طایفه ی ساكن در روستای درجان دولتشاهی و سپس زرودی است . طایفه زرودی ازگِل زرود» محلی نزدیک روستای مران به این روستا كوچ كرده‌اند .
در باب واژه زَرود» مرحوم دهخدا آورده است . " زرود :[زَ] (اِخ) . موضعی است بی آب در راه مكه‌ی معظمه "[5] و این مكان یكیاز منازلی است " كه امام حسین (ع) در مسیر مكه به كربلا از آن عبور كرده "[6] است . هرچندمعلوم نیست كه این نام چرا و چگونه بر مكانی از سه هزار نهاده شده است . اما باتوجه به بقعه‌ی امام زادگان موجود در این منطقه شاید این نام خیلی هم بی مسمّینباشد .
گفته می شود بعد ازدو طایفه ی یادشده ، طایفه های دیگر نیز دراین روستا سكنی گزیده‌اند .
"ساکنان فعلیدرجان طایفه های دولتشاهی ، زرودی ، صادقی ، صالحی ، ابوالقاسمی ، ابوالحسنی ، محسن نژاد ، شاهنظری، یعقوبی نژاد ، اسماعیل درجانی ، قربانعلی نژاد و قاسمی می باشند ."[7] همچنینخانواده هایی همچون میرمحمدی ، رخیده ، پورصالحی ، رخش بهار و غیره را نیز باید برآنان افزود .
تا قبل از سال هزارو سیصد ساكنان این روستا به مانند همه مردم این مرز و بوم فاقد شناسنامه بودند .در سال هزار و سیصد و هفت (ه- ش)برای اولین بار در منزل عباس آقا شاهنظری[8]معروف به مباشر مكانی برایكاركنان ثبت احوال (احصائیه) در نظر گرفته شده تا برای اهالی روستای درجانشناسنامه صادر شود.
غالباً نام افرادبه دنیا آمده تا قبل از تاسیس اداره احصائیه از قرآن مجید انتخاب شده و بر حاشیه یآن نوشته می شد .
فامیلی در ابتدا براساس اسم آبا و اجداد ، شغل ، محل زندگی و غیره انتخاب می شد . البته خان ها و کدخداها؛ بطور کلی افراد با نفوذ ، فامیلی والقاب مناسب و با معنی مانند کاشف ، کاتب را برایخود و تحقیرکننده و نامناسب مانند دست شکسته ، شِندری و غیره را برای رعیت و نوکرانخویش برمی گزیدند .
"ثبت احوال بصورت یكپارچه و منسجم در جهان مربوط به قرن نوزدهم میلادی است . درایران هم زمان با نوسازی و مدرنیزاسیون و نیاز به شناسایی اتباع جهت ایجاد ارتشمنظم ، اخذ مالیات و . تأسیس ثبت احوال در دستور كار قرار گرفت از این رو درجلسه مورخه سی آذر ماه هزار و دویست و نود و هفت (ه ـ. ش) به تصویب هیأت وزیرانرسید و با صدور اولین شناسنامه برای دختری به نام فاطمه ایرانی در تاریخ سوم دیماه سال هزار و دویست نود و هفت در تهران فعالیت خود را آغاز كرد .
تاریخ تأسیس اداره ثبت احوال تنكابن سال هزار و سیصد و پنج (ه ـ ش)بوده و اولین سند سجلی تنظیمی در استان مازندران در تاریخ 4/11/1305 (ه ـ. ش) بنامسید میرزا آقا فرزانه (متولد 1260) میباشد .
و حوزه‌هایابواب جمعی این اداره در سالهای اولیه تأسیس شامل چهارده حوزه به نام های شهسوار ،گلیجان ، رامسر ، قاسم آباد ، كلاچای و اشكورات ، رودسر ، املش ، خرم آباد ،نشتارود ، عباس آباد ، كلاردشت ، نوشهر و چالوس ، صلاح الدین كُلاه و علمده بودهاست ."[9]
روستایدرجان درگذشته به عنوان مرکز دهستان ازموقعیت خاصی برخوردار بود که علاوه بر محلصدور شناسنامه دارای شورای ده ، کدخدا ، پاسگاه ژاندارمری ، حمام عمومی ، چندینباب مغازه بوده است . ضمن اینکه امور سه روستای درجان ، شهرستان و سرن به مرکزیتدرجان اداره می شد .
هم اکنون این روستا دارای برق ، آب لوله‌كشی و جاده است .برق ابتدا بوسیله یك ژنراتور آبی در خود روستا تأمین می‌شد. اما اكنون به برقسراسری متصل شده است . جاده نیز در اواخر دهه هشتاد و اوایل نود احداث گردیده است .
درحال حاضر ساختمنازل و ویلاهای جدید چهره قدیمی روستا ، موبایل و ماهواره فرهنگ این منطقه را بهكلی دگرگون كرده است .
[1]- لغت نامه دهخدا،ج7،ص9279
[2]- فرهنگ نامها و نام آوران مازندرانغربی، ص 191
[3] - به نقل از سیدجلال الدین میرمحمدی
[4]-فرهنگ دهخدا، ج 7، ص 10038
[5]- فرهنگدهخدا، ج 8، ص 11315
[6]-آینه در كربلاست ، ص 103
[7]- سه هزاردهستانی ازتنکابن ص 49
[8]- بنقل ازسیدجلال الدین میرمحمدی
[9]-پایگاه اطلاع رسانی رسمی سازمان ثبت احوال ایران
درباره این سایت